Çocuklarda Psikososyal Gelişim Nasıl Olmalıdır? Erikson Psikososyal Gelişim Kuramı Çerçevesinde Çocuk ve Psikososyal Gelişim

Psikolojik gelişim, sosyal ortamdan etkilenir ve çeşitli aşamaları vardır. Çocuk ve psikososyal gelişim konusu anne, baba ve eğitmenlerin çocuk gelişimin takip edebilmeleri için son derece önemlidir. Normal giden ya da normal dışı ilerleyen süreci erkenden fark edilir.

Erikson Psikososyal Gelişim Kuramı ile birbirinden ayrılan dönemler içerisinde gerçekleşmesi gereken gelişimleri, engel olan faktörlerle başa çıkarak tamamlamak gerekir.

Psikolojik ve sosyal gelişim evreleri içerisinde en önemli aşamalar çocukluk ve ergenlik dönemidir. Kişilik insanın iletişim kurmaya başladığı bebeklik çağından itibaren gelişmeye başlar ve çevre ile ilişkilerine göre şekillenir.

Çocuklar 4 ve 7 yaş arasında anne, baba, yakın çevresinden etkilenir. Çocukluk dönemimde yaşanılanların yaşına uygun oluşu kişiliğin temelini oluşturur.

Çocuğun kişilik gelişmesinde kalıtsal özellikler, aile içi diyalogların seviyesi, doğum öncesi faktörler , cinsiyet etkilidir.

Çocuklar, Psikososyal Gelişim ve İlk Çocukluk Dönemi

Erikson Psikososyal Gelişim Kuramına göre; okul öncesi yıllarda çocuk etrafındaki sosyal çevreye yönelir, temel yeteneklerini kazanmaya başlar. Çocuklar, psikososyal gelişim ve ilk çocukluk dönemi düşünüldüğünde çocuk sosyalleşmeye bu dönemde başlar. Okul öncesi döneme gidildiğinde çocuk, ana sınıfında arkadaşları ile bir araya geldiği dönemde yapılan etkinlikler ilerideki sosyal diyaloglarının temelini oluşturur.

Çocuğun bu dönemde ahlaki değerlerinin temeli atılır, çocuk için en önemli etkinlik oyundur. Okul öncesi anaokulu ve kreşler oyun ortamları ve yeni arkadaş çevresi ile yeni deneyimler edindiği ortamdır.

Çocuklar, Psikososyal Gelişim ve İkinci Çocukluk Dönemi

Çocuğun ilköğretime başladığı dönemi kapsar. 07 ve 11 yaş arası çocukların dış dünya ile tamamen bir arada olduğu dönemdir. Çocuklar, psikososyal gelişim ve ikinci çocukluk dönemi düşünüldüğünde ilk seneler okul yaşantısının başlaması, son yıllar ise ergenliğin başlaması açısından son derece önemlidir.

Bu dönemde bilişsel yetenekler artar, arkadaşlık kavramı önem kazanmaya başlar. Benlik kavramı gelişir. Okul döneminde temel olarak okuma yazmayı öğrenir ve hesap yeteneklerini kazanır. Bu temel ile gelecek yaşlarda karışık problemleri çözmeye çalışacaktır. Okul öncesi yaşlarda vicdan duygusu ortaya çıkar, bu dönemde de seçenekleri, davranışları şekillenir. Grup oyun ve sporlarına ilgi artar. Ergenlik dönemine doğru hormonlar değişir ve fiziksel gelişim başlar.

Çocuklar, Psikososyal Gelişim ve Ergenlik Dönemi

Ergenlik dönemine doğru hormonlar değişir ve fiziksel gelişim başlar. Çocuklar, psikososyal gelişim ve ergenlik dönemi, çocukluk dönemindeki rahatsızlıklar bitmiştir ve yaşamın en sağlıklı dönemidir denilebilir. Beden yapısında değişimler için ergen uyum sağlamaya çalışır. Bunun için de biraz süre gerekir. Bu dönemde ciltte sivilcelenme başlayabilir, kendilerini bulmaya çalışır, ileride ne yapmak isterler, arkadaşları ve ailesi ile nasıl iletişim kuracaklar ile ilgili bir arayış içerisine girerler.

Çocukluk döneminden çıktığı için tek başına pek çok girişimde bulunabilir. Sosyal ilişki kurma kabiliyeti artar. Kendi tercih ettiği kişiler ile arkadaşlık, dostluk kurar. Duygusal olarak yakın diyaloglar kurabilir. Bu dönemlerde seçeceği mesleğin ne olacağına karar verir, hangi okulda okuyacağı ile ilgili seçimler yapar.

Değer yargıları gelişir, değişir. Bu nedenle yönlendirmelere açıktır. Aile içi çatışmaların en fazla yaşandığı dönemdir, denilebilir. Çünkü artık bir bireydir, kendi fikirleri, seçimleri olacaktır. Yaşantı içerisinde çeşitli sorumluluklar almak isterler. Bazı ergenler bu dönemi çok stresli geçirir iken bazılar daha dingin atlatabilmektedir.

Ebeveynler bu dönemde çocuklarını anlamaya çalışarak, aşırı eleştiri ve tepkilerden kaçınmalıdır. Okul ve meslek seçimi ile ilgili fikir öne sürüp, teşvikte bulunmalıdır. Ergenlikte çok konu sorgulanır, doğru ya da yanlışı ayırt etmeleri önemlidir. Arkadaşlık, dostluk kavramları önem kazanır, gruplaşmalar olur. Bu dönemde arkadaş seçimi önemlidir, kimi zaman arkadaşlarının yönlendirmelerinden kolay etkilenebilirler.

Ergenler çoğunlukla ben merkezci davranır, bu durumda aile ve arkadaş çevresinde çatışmalar yaşanır. Bu zamanlarda aile sakin davranmalı, iyi bir iletişim kurulmalıdır. Sıkıntıları, kaygıları var ise iyi bir dinleyici olmalı ve gerekir ise psikolojik destek aldırılmalıdır.

Anne ve babalar yaşam deneyimleri ile geçtikleri aşamaları göz önünde bulundurarak anlayışlı davranmalıdır. Önceki ve sonraki kuşakların bir araya gelmesi ve anlaşmaları, anlamlı iletişimler kurmaları bu dönemin sağlıklı atlatılması açısından önem taşır.

Çocuk, Psikososyal Gelişim ve Din

Çocuklar belli bir kültür ve kuşak içerisinde büyür. Fiziksel ve psikolojik olgunlaşma içinde bulunulan sosyal ortamdan etkilenir. Çocuk, psikososyal gelişim ve din konusu üzerinde önemli olan noktalar vardır. Her kişi kendi bulunduğu dönem itibari ile bazı özelliklere sahiptir.

Çocukların gelişim dönemlerindeki her basamakta gerçekleştirmesi gereken görevleri olur. Bilişsel, fiziksel beceri kazanma bunlara örnek verilebilir. Bu başarıların temelinde bir önceki kuşak olan ebeveynlerin tutumları, öğrettikleri, yönlendirmeleri etkilidir.

İnanç sistemine bakıldığında, seçimler tamamen bağımsız olmamıştır. Aile ve sosyal çevredeki kişiler arasındaki iletişim etkendir. Ebeveynler kendilerini ne kadar iyi yetiştirip, eğitirler ise çocuklarını da o kadar iyi yetiştirip, eğitebilirler.

Çocukları için anne ve baba her zaman en güvenilir rol model olmuştur. Çocuklarına dini bir takım değerleri öğretir iken, inançlarını, bakış açılarını da yansıtırlar. Gençler rol model aradıkları kadar kendilerinden küçüklere de rehberlik etmek, rol model olmak isterler. Şöyle bir ayrıntı vardır; yaş değiştikçe ilgi, beklenti ve ihtiyaçlar da değişebilir.

Çocuklarda din eğitimi güven temeline dayanmalıdır. Sevgi ve güven duygusu umutlu ve mutlu olmanın temelidir. Ebeveynlere duyulan güven ile zamanla bir yaratıcıya inanma, güven duyma hissi de oluşur. Her bireyin özgür iradesi vardır ve yaratıcı ile ilişkileri de bu özgür iradesine göre düzenlenir. Yaşam içerisinde olaylara tanık oldukça vicdan duygusu da gelişir. İnanç gelişirken vicdan duygusunun önemi fazladır, çünkü tüm inançlar iyilik ve vicdan temeli üzerinde gelişmiştir.

Çocuk, Psikososyal Gelişim Evreleri

Çocuklar her bir gelişim evresinde bir sonraki evrede bulunan kişilerle iletişime ihtiyaç duyarlar. Çocuk, psikosoyal gelişim evreleri ile ilgili olarak, bireyler birbirlerinin iyimser, güven dolu iletişimlerine ihtiyaç hissederler. Anne ve babalar çocuklarına tüm değerleri yaşam tarzları ile rol model olarak öğreteceklerdir. Ergen grubundaki çocuklar ise rol model olarak sadece anne ve babalarını değil arkadaş çevreleri, ileri yaşlardaki kişilerin rehberliğine ihtiyaç hissederler.

Psikososyal gelişim evrelerinin bilinmesi, anlaşılması ebeveynler, eğitim çevresinin davranış ve tutumlara anlam yüklemesi açısından önemlidir. Bu şekilde daha sağlıklı diyaloglar kurulabilecektir. Kişilik oluşurken çocukluk dönemleri çok önemlidir ama bireysel olarak gelişim yaşam boyu devam eder. Gelişim evrelerinde yaşanılan olumsuzluk, anlaşılamama durumları, anne ve babanın iyi iletişimi ile çözülür ise sonraki evrelerde gelişim daha sağlıklı yürüyecektir. Sağlıklı kişilik gelişimi çok önemlidir. Aile ortamı, çevre faktörleri, arkadaş çevresinin bu gelişimde önemli bir payı vardır.

Utangaçlık, güvensizlik, aşağılık duyguları aile içerisinde güven, sevgi eksikliği nedeni ile ortaya çıkar. Ebeveynlere ve eğitimcilere çok fazla görev düşmektedir. Çocuğun içinde bulunduğu hassas anları bilmek, nasıl bir davranış, iletişim kurulacağını bilmek, bu şekilde yönlendirmek önemlidir. Çocuk yetiştirmek, gelişim evrelerinin sağlıklı oluşması ileriki yaşantıda mutlu bireyler olmaları açısından ayrı bir önem taşır. Anne ve babanın bu anlamda büyük sorumluluklar taşıdığı bir gerçektir.